W wielu krajach zostały wypracowane rozwiązania w postaci kompleksowych ścieżek diagnostyki pacjentów z chorobami reumatologicznymi lub chorobami mięśniowo-szkieletowych. Szczególnym rozwiązaniem są tzw. early arthritis clinic (tzw. kliniki wczesnego rozpoznania zapalenia stawów) zarówno dla spondyloartopatii, reumatoidalnego zapalenia stawów.

W piątek, 3 marca br. do konsultacji publicznych trafił projekt rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie programu pilotażowego w zakresie kompleksowej opieki nad pacjentem z wczesnym zapaleniem stawów - KOWZS.  Celem programu pilotażowego w zakresie kompleksowej opieki specjalistycznej nad pacjentami z wczesnym zapaleniem stawów jest ocena jakości, ciągłości i efektywności opieki nad świadczeniobiorcą z wczesnym zapaleniem stawów w wieku od 18 roku życia.

W ramach programu pilotażowego zapewnione zostaną kompleksowe działania niezbędne do prawidłowej diagnostyki, której celem będzie rozpoznanie choroby na jej wczesnym etapie. Dzięki temu możliwe będzie rozpoczęcie odpowiedniej terapii dla świadczeniobiorców z rozpoznanym zapaleniem stawów (szczególnie z rozpoznaniem: M02, M05, M06, M07, M13, M45, M46, L40), jak również monitorowanie stanu zdrowia świadczeniobiorcy przez okres 12 miesięcy. Celem projektowanych rozwiązań jest także ocena organizacyjna nowego modelu opieki nad tą grupą świadczeniobiorców.

W związku ze stale rosnącą liczbą osób z zapalnymi chorobami reumatologicznymi z objawami zapalenia stawów istnieje potrzeba wypracowania rozwiązania w postaci nowego modelu opieki wraz z określeniem wytycznych postępowania medycznego oraz ze standardami dokumentacji medycznej. Odpowiedzią na powyższe jest przedmiotowy program pilotażowy. 

Choroby reumatyczne stanowią coraz większe obciążenie finansowe dla systemu opieki zdrowotnej oraz społeczeństwa. Choroby reumatyczne to ponad 300 jednostek chorobowych, w których wyróżnia się choroby reumatyczne o podłożu zapalnym, w tym o podłożu autoimmunologicznym i niezapalnym. 

Zapalne choroby reumatyczne są istotnym wyzwaniem dla zdrowia publicznego, gdyż największa zapadalność jest obserwowana w populacji do 50 roku życia. Wśród zapalnych chorób reumatycznych najczęściej występująca chorobą jest reumatoidalne zapalenie stawów oraz grupa chorób określana jako spondyloartropatie. Od kilku lat obserwuje się narastającą liczbę chorych na reumatoidalne zapalenie stawów, u których choroba zaczyna się w wieku 60 lat i powyżej, co związane jest z wydłużeniem życia populacji ogólnej. 

Choroby reumatyczne zwiększają ryzyko zachorowalności na cukrzycę typu 2, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe, chorobę niedokrwienną serca, obturacyjny bezdech senny, chorobę zwyrodnieniową stawów, oraz depresję. Przyczyniają się do rozwoju niektórych typów nowotworów, a także podwyższają ryzyko zgonu. Oprócz generowania wysokich nakładów finansowych na opiekę zdrowotną, choroby reumatyczne implikują koszty społeczne i gospodarcze z powodu utraconej produktywności przez świadczeniobiorcę (absencja chorobowa, trwała niepełnosprawność czy przedwczesny zgon), a także  niższej wydajności w pracy (presenteizm).

W przeprowadzonej analizie Map Potrzeb Zdrowotnych w 2019 roku wykazano, że najczęstszą przyczyną wizyt świadczeniobiorców w ambulatoryjnej opiece specjalistycznej były choroby układu mięśniowo-szkieletowego i jednocześnie plasowały się one na 6 miejscu co do liczby hospitalizacji, w tym głównie hospitalizacji wysokospecjalistycznej. 

Skuteczne leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów, jaki i spondyloartropatii wpływa nie tylko na większe możliwości osiągnięcia remisji lub niskiej aktywności choroby, ale zmniejsza ryzyko rozwoju innych chorób zależnych takich jak: choroby sercowo-naczyniowe, choroby płuc, cukrzyca, depresja, endokrynopatia i choroby nowotworowe. Obecne badania wskazują, że skuteczne leczenie np. reumatoidalnego zapalenia stawów zmniejsza ponad dwukrotnie ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych (udaru, zawału, niewydolności serca), cukrzycy i ryzyko rozwoju chłoniaków. Fakt ten podkreśla konieczność stałego interdyscyplinarnego monitorowania świadczeniobiorców z tymi schorzeniami i ich skutecznego leczenia przez lekarzy reumatologów we współpracy z innymi specjalistami, w tym szczególnie lekarzami rehabilitacji.

Proponowany model koordynowanej i kompleksowej opieki nad pacjentami z zapaleniem stawów  - KOWZS - zakłada prowadzenie procesu diagnostyczno-terapeutycznego w ośrodkach mających doświadczenie w diagnostyce i terapii przez wielodyscyplinarny zespół, w skład którego wchodzą specjaliści z różnych dziedzin medycyny. 

Rekomendowany model opieki obejmuje diagnozę oraz wielospecjalistyczną opiekę przez okres 12 miesięcy w tym rehabilitantów medycznych. Celem pracy wielospecjalistycznego zespołu jest przygotowanie chorych pod względem klinicznym i psychologicznym do leczenia przewlekłych chorób oraz nadzorowanie prawidłowej diagnostyki i włączenia leczenia modyfikującego przebieg choroby w celu uzyskania remisji choroby.

Oczekiwanym efektem programu pilotażowego jest poprawa stanu zdrowia świadczeniobiorców przez szybką i prawidłową diagnozę, włączenie skutecznego leczenia (wraz z oceną aktywności choroby), szybszy powrót do aktywności zawodowej, a także długoterminowo zmniejszenie ryzyka niepełnosprawności, liczby hospitalizacji. Wdrożenie proponowanych rozwiązań przyczyni się również do zmniejszenia kosztów ponoszonych przez państwo, świadczeniobiorców i ich rodziny.

Projekt ma być finansowany z budżetu NFZ. Szacunkowy koszt brutto programu pilotażowego KOWZS wyniesie 35 mln zł. Program pilotażowy realizowany będzie przez 36 miesiące i składać́ się będzie z trzech etapów:

• etapu organizacyjnego - 6 miesięcy,
• etapu realizacji - 26 miesięcy,
• etapu ewaluacji - 4 miesiące. 

Proponuje się, aby rozporządzenie weszło w życie po 14 dniach od dnia ogłoszenia. Ma to na celu umożliwienie szybkiego wdrożenia programu pilotażowego. Uwagi do projektu można składać w ciągu 21 dni.