Polscy klinicyści przygotowali kompleksowe kompendium wiedzy o przebiegu i skutkach zdrowotnych COVID-19 wraz z rekomendacjami dot. diagnostyki i leczenia

Stan pandemii COVID-19 trwa już ponad rok. Rok bardzo trudny dla całego społeczeństwa. Rok, podczas którego przechodzimy przez wszystkie fazy kryzysu psychospołecznego. Jednak czas ten przyniósł nowe doświadczenia związane z istotą choroby COVID-19, jej powikłaniami oraz leczeniem.

Wiadomo, że choroba ta, w większości przypadków przebiegająca bezobjawowo lub łagodnie, może rozwinąć się do stanu krytycznego, a nawet zgonu w przebiegu nadmiernej reakcji układu odpornościowego. Prowadzić to może do poważnych uszkodzeń tkanek, wystąpienia incydentów zakrzepowo-zatorowych, a także do odległych powikłań przechorowania COVID-19. W kolejnych stadiach choroby wysiłki terapeutyczne powinny systematycznie koncentrować się na wyciszaniu nadmiernej reakcji zapalanej oraz na profilaktyce przeciwzakrzepowej.

COVID-19 jest chorobą o bardzo zróżnicowanym przebiegu. Objawami występującymi najczęściej są gorączka, kaszel, duszność, złe samopoczucie, silne osłabienie i uczucie zmęczenia, ból mięśniowy i kostno-stawowy. Inne objawy, występujące z różną częstością, prawdopodobnie zależną od wariantu wirusa czy fazy pandemii, są ból głowy, utrata smaku i węchu, przyspieszenie oddechu, zmiana częstości pracy serca, dreszcze, utrata mowy lub zdolności ruchowych, nudności, biegunka, zmiany skórne, zapalenie spojówek czy krwioplucie. Widać więc, że zakażenie wirusem SARS-CoV-2 ma skutki we wszystkich właściwie układach narządów. W układzie oddechowym, wiążąc się do komórek budujących pęcherzyki płucne, będzie wywoływał różne objawy, od zupełnie niezagrażających po niewydolność oddechową wymagającą intensywnej terapii. W układzie sercowo-naczyniowym doprowadzić może do powikłań takich, jak zawał i zapalenie mięśnia sercowego, zaostrzenie niewydolności serca i zaburzeń rytmu serca. Odnotowuje się też wysoką częstość występowania powikłań zakrzepowo-zatorowych u pacjentów z zapaleniem płuc w przebiegu infekcji COVID-19. Infekcja COVID-19 zwiększa ryzyko powikłań zakrzepowo-zatorowych nie tylko w ostrym okresie choroby, lecz również w okresie ok. miesiąca po wyzdrowieniu. U chorych na COVID-19 rzadko dochodzi też do zagrażającego życiu ciężkiego uszkodzenia nerek, a także do przewlekłej niewydolności nerek. Z kolei ciężkim powikłaniem ze strony układu nerwowego jest udar mózgu, a łagodnym, lecz istotnie zmniejszającym komfort życia – tzw. mgła mózgowa, czyli zaburzenia koncentracji, pamięci krótkotrwałej i dezorientacja mogące utrzymywać się długo po przejściu zakażenia.

Wirus SARS-CoV-2 może wywołać ciężką chorobę u ludzi dorosłych. U dzieci przebieg zachorowania jest zazwyczaj łagodny, jednak obawy pediatrów związane są z występowaniem zespołu zapalnego czasowo związanego z COVID-19 i jego potencjalnymi późnymi następstwami takimi jak choroba wieńcowa i zawał serca w młodym wieku. Długofalowe następstwa COVID-19 u osób dorosłych określamy mianem long COVID-19. Termin ten oznacza utrzymywanie się różnorodnych objawów chorobowych nawet dłużej niż 12 tygodni po ostrej fazie zakażenia. Według różnych źródeł objawy o rozmaitym nasileniu opisuje się u od 10% do nawet 90% pacjentów po przebyciu zakażenia. Objawy takie dotyczą, tak jak objawy ostrego zakażenia, właściwie wszystkich układów naszego organizmu, a dodatkowo też dochodzić tu mogą stany lękowe czy depresyjne. Obecnie trudno określić, jak istotnym problemem społecznym okaże się zespół post-COVID-19. Z pewnością w miarę trwania pandemii, wobec zwiększającej się liczby osób po przebytym COVID-19, liczba pacjentów wymagających z tego powodu stałej, wielospecjalistycznej opieki lekarskiej i rehabilitacyjnej będzie wzrastać. W ramach takiej opieki podkreślić należy rolę fizjoterapii, która redukuje zarówno objawy samej choroby (zmniejszenie trudności w oddychaniu, objawów ze strony układu mięśniowo-szkieletowego, opanowanie lęku), jak i występujące i rozwijające się powikłania.

Istotny wpływ na ryzyko powikłań po przebyciu COVID-19 mają utrzymujące się zaburzenia krzepnięcia. W czasie pobytu w szpitalu zdarzenia zakrzepowo-zatorowe są silnie związane ze śmiertelnością chorych na COVID-19, a także mogą wystąpić u ozdrowieńców. Dlatego też zalecenia lekarskie wobec osób, które przeszły COVID-19 powinny obejmować leczenie przeciwkrzepliwe.

Na kanwie sukcesu pierwszej publikacji ekspertów zrzeszonych w inicjatywie „Nauka przeciw pandemii” i w oparciu o konieczność dalszej edukacji społeczeństwa oraz walki z dezinformacją, grono klinicystów postanowiło przedstawić szereg analiz i rekomendacji, mających realny wpływ na zdrowie Polaków, zarówno w niedalekiej, jak i długoterminowej perspektywie. Celem białej księgi jest holistyczne ukazanie długofalowych skutków zdrowotnych, jakie niesie ze sobą COVID-19.

Publikacja to także źródło wiedzy dla osób, które przeszły COVID-19, a także systemu opieki zdrowotnej na temat diagnostyki i terapii w przypadku utrzymujących się objawów i powikłań.