Kilka dni temu pisaliśmy o wejściu w życie w dniu 21 lutego 2023 rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie badań na obecność́ alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu w organizmie pracownika. Rozporządzenie jest ważne nie tylko dla pracodawców, ale również dla osób pracujących w ochronie zdrowia pracujących, ratownictwie medycznym, oddziałach toksykologii, oddziałach detoksykacyjnych itp.

Ze względu na dużą zawartość ważnych treści omówienie rozporządzenia podzieliliśmy na dwie części; w pierwszej zajmiemy się omówieniem rozporządzenia pod kątem przedstawienia badań na obecność alkoholu w organizmie, sposobów pobierania, przechowywania i dokumentowania próbek. W drugiej omówimy rozporządzenie pod kątem badania na obecność środków działających podobnie do alkoholu w organizmie pracownika oraz sposobów pobierania, przechowywania i dokumentowania próbek.

Rozporządzenie określa: warunki i metody przeprowadzania przez pracodawcę̨ oraz przez uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego lub zlecanych przez ten organ badań na obecność́ w organizmie pracownika: alkoholu i/lub środków działających podobnie do alkoholu. W rozporządzeniu opisano sposób dokumentowania badań na obecność alkoholu lub środków działających podobnie oraz przedstawiono wykaz środków działających podobnie do alkoholu. 

Badanie na obecność alkoholu – badanie wydychanego powietrza

I tak badania na obecność́ alkoholu obejmują̨ badanie wydychanego powietrza lub badanie krwi.

Badanie wydychanego powietrza przeprowadza się przed badaniem krwi, jeżeli stan osoby badanej na to pozwala. Badanie wydychanego powietrza przeprowadza się przy użyciu urządzenia elektronicznego dokonującego pomiaru stężenia alkoholu w wydychanym powietrzu, z użyciem ustnika, metodą: spektrometrii w podczerwieni lub utleniania elektrochemicznego.  Ustnik podlega wymianie każdorazowo przed przeprowadzeniem pomiaru. Opakowanie ustnika należy otwierać́ w obecności osoby badanej. Badania analizatorem wydechu nie przeprowadza się przed upływem 15 minut od chwili zakończenia spożywania alkoholu, palenia wyrobów tytoniowych, w tym palenia nowatorskich wyrobów tytoniowych, palenia papierosów elektronicznych lub używania wyrobów tytoniowych bezdymnych przez osobę̨ badaną. 

W przypadku dokonania pomiaru analizatorem wydechu oraz uzyskania wyniku ponad 0,00 mg/dm3, dokonuje się niezwłocznie drugiego pomiaru.  W przypadku dokonania pierwszego pomiaru uzyskania wyniku ponad 0,00 mg/dm3, dokonuje się drugiego pomiaru po upływie 15 minut. 

Na żądanie pracownika poddanego badaniu, wynik badania wynoszący ponad 0,00 mg/dm3 należy zweryfikować́ przez dokonanie dwóch pomiarów. Drugiego pomiaru dokonuje się niezwłocznie po dokonaniu pierwszego pomiaru. 

W przypadku dokonania pierwszego pomiaru analizatorem wydechu i uzyskania wyniku równego lub większego od 0,10 mg/dm3, a w drugim pomiarze wyniku 0,00 mg/dm3, dokonuje się niezwłocznie trzeciego pomiaru tym samym analizatorem wydechu. Jeżeli wynik trzeciego pomiaru wynosi 0,00 mg/dm3, to badanie nie wskazuje na stan po użyciu alkoholu. 

 Dokumentacja

Badanie najczęściej przeprowadzane jest przez organ powołany do ochrony porządku publicznego, czyli np. policję. Z przeprowadzonego badania sporządza się protokół, który zawiera:

• dane osoby badanej: imię̨ i nazwisko, numer PESEL, (a jeżeli nie posiada – serię i numer dokumentu potwierdzającego jej tożsamość́), datę̨ urodzenia, płeć́, wzrost i masę ciała – na podstawie oświadczenia osoby badanej, jeżeli jego złożenie jest możliwe, czytelny podpis, jeżeli jego złożenie jest możliwe, albo informację o przyczynie niezłożenia podpisu;
• imię̨ i nazwisko oraz podpis osoby przeprowadzającej badanie;
• imię̨ i nazwisko oraz podpis osoby, w obecności której przeprowadzono badanie;
• wynik pomiaru lub pomiarów
• wyszczególnienie załączników do protokołu w postaci wydruków z wynikami badań,
• datę̨, godzinę̨ i minutę̨ badania;
•  miejsce przeprowadzenia badania;
• nazwę̨, model, numer fabryczny oraz datę̨ ważności dokumentu potwierdzającego kalibrację lub wzorcowanie analizatora wydechu, którym przeprowadzono badanie;
• ilość, rodzaj i godzinę̨ spożycia napojów alkoholowych przez osobę̨ badaną w ciągu ostatnich 24 godzin – na podstawie oświadczenia osoby badanej, jeżeli jego złożenie jest możliwe;
• informację o chorobach, na jakie choruje osoba badana – na podstawie oświadczenia osoby badanej, jeżeli jego złożenie jest możliwe;
• informację o objawach lub okolicznościach uzasadniających przeprowadzenie badania oraz dacie i godzinie ich stwierdzenia;
• informację o żądanie przez osobę̨ badaną przeprowadzenia badania krwi;
• uwagi osoby badanej co do sposobu przeprowadzenia badania, jeżeli zostały zgłoszone;
• załącznik w postaci kopii ważnego dokumentu potwierdzającego kalibrację lub wzorcowanie analizatora wydechu użytego do przeprowadzenia badania. 

Osobę badaną, jeżeli jest to możliwe, informuje się o możliwości odmowy złożenia oświadczeń, o których mowa powyżej. 

Badanie na obecność alkoholu – badanie krwi

Badanie krwi na obecność alkoholu, pobranej z żyły osoby badanej polega na przeprowadzeniu co najmniej dwóch analiz laboratoryjnych krwi: metodą chromatografii gazowej z detektorem płomieniowo-jonizacyjnym i metodą spektrofotometryczną z użyciem dehydrogenazy alkoholowej (metodą enzymatyczną), albo metodą chromatografii gazowej z detektorem płomieniowo-jonizacyjnym przy użyciu dwóch rożnych warunków analitycznych. 

Krew do badania pobiera się do dwóch probówek, w objętości co najmniej 5 cm3 do każdej z nich, z zachowaniem następujących warunków:

1. do pobrania krwi używa się wyłącznie sprzętu jednorazowego użytku;
2. do probówek, do których pobiera się krew, nie wolno dodawać́ innych substancji, poza smrodkami zapobiegającymi krzepnięciu i rozkładowi krwi umieszczonymi w każdej probówce przez producenta;
3. do dezynfekcji skóry używa się środków odkażających niezawierających alkoholu. 

Probówki zawierające krew do badania oznacza się w sposób zapewniający ustalenie tożsamości osoby, od której została pobrana krew, przez podanie: imienia i nazwiska oraz numeru PESEL tej osoby (a jeżeli nie posiada numeru PESEL – serii i numeru dokumentu potwierdzającego jej tożsamość́), oraz zabezpiecza się w sposób uniemożliwiający zmianę̨ ich zawartości lub zniszczenie w czasie przechowywania lub transportu. Czynności te wykonuje się w obecności osoby badanej, jeżeli jest to możliwe. 

Przechowywanie próbek krwi

Do czasu rozpoczęcia badania krwi pobraną krew przechowuje się w temperaturze od 2°C do 6°C. Krew pobrana do badania może być́ transportowana nie dłużej niż̇ 72 godziny od momentu pobrania w temperaturze od 0°C do 25°C. 

Dokumentacja 

Z czynności pobrania krwi do badania na obecność́ alkoholu sporządza się protokół, który zawiera:

• dane osoby badanej: imię i nazwisko, numer PESEL, (a jeżeli nie posiada – serię i numer dokumentu potwierdzającego jej tożsamość), datę urodzenia, płeć, wzrost i masę ciała– na podstawie oświadczenia osoby badanej, jeżeli jego złożenie jest możliwe, czytelny podpis, jeżeli jego złożenie jest możliwe, albo informację o przyczynie niezłożenia podpisu;
• imię, nazwisko, stanowisko i podpis osoby przeprowadzającej pobranie krwi do badania;
• miejsce pobrania krwi od osoby badanej;
• datę, godzinę i minutę pobrania krwi od osoby badanej;
• rodzaj środka odkażającego użytego do dezynfekcji skóry;
• ilość, rodzaj i godzinę spożycia napojów alkoholowych przez osobę badaną w ciągu ostatnich 24 godzin – na pod- stawie oświadczenia osoby badanej, jeżeli jego złożenie jest możliwe;
• informację o chorobach, na jakie choruje osoba badana – na podstawie oświadczenia osoby badanej, jeżeli jego zło- żenie jest możliwe;
• informację o objawach lub okolicznościach uzasadniających przeprowadzenie badania oraz dokładnej dacie i godzi- nie ich stwierdzenia. 

Osobę badaną, jeżeli jest to możliwe, informuje się o możliwości odmowy złożenia oświadczeń, o których powyżej, 

Z czynności badania krwi w laboratorium sporządza się protokół, który zawiera:

• informacje nt badanego: imie i nazwisko,
• imię, nazwisko i podpis osoby, która przeprowadziła badanie krwi pobranej od osoby badanej;
• miejsce przeprowadzenia badania krwi pobranej od osoby badanej;
• nazwę metody przeprowadzenia badania krwi pobranej od osoby badanej;
• wynik badania krwi pobranej od osoby badanej. 

Odstąpienie od pobrania krwi

W przypadku powzięcia uzasadnionego podejrzenia, że pobranie krwi może spowodować zagrożenie życia lub zdrowia osoby badanej, decyzję o pobraniu krwi lub odstąpieniu od jej pobrania podejmuje lekarz. Odstąpienie od pobrania krwi utrwala się w formie pisemnego protokołu, zawierającego:

• dane osoby, wobec której odstąpiono od pobrania krwi:  imię i nazwisko, numer PESEL, (a jeżeli nie posiada – serię i numer dokumentu potwierdzającego jej tożsamość), datę urodzenia, płeć, czytelny podpis, jeżeli jego złożenie jest możliwe, albo informację o przyczynie niezłożenia podpisu;
• imię i nazwisko oraz podpis osoby, która podjęła decyzję o odstąpieniu od pobrania krwi;
• opis okoliczności i przyczyn odstąpienia od pobrania krwi;
• opis stanu klinicznego osoby, wobec której odstąpiono od pobrania krwi. 

Rozporządzenie weszło w życie z dniem 21 lutego 2023 r. 

W części drugiej artykułu omówimy rozporządzenie pod kątem badania, przechowywania i dokumentowania próbek na obecność środków działających podobnie do alkoholu w organizmie.