Opieka nad pacjentami leczonymi z powodu otyłości olbrzymiej - projekt pilotażu. Nowe, "stare" role dla pielęgniarek

Do konsultacji publicznych trafił projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie programu pilotażowego w zakresie kompleksowej opieki specjalistycznej nad pacjentami leczonymi z powodu otyłości olbrzymiej. Założeniem i celem programu pilotażowego jest poprawa jakości i efektywności leczenia świadczeniobiorców w wieku od 18. roku życia z rozpoznaniem ICD-10:

• E66.0 – otyłością spowodowaną nadmierną podażą energii, u których wskaźnik masy ciała wynosi BMI ≥ 40 kg/m2
• świadczeniobiorcami z BMI 35 – 40 kg/m2 u których chirurgicznie indukowana redukcja masy ciała może przynieść potencjalną poprawę w zakresie chorób wywołanych otyłością.

Drugim celem programu pilotażowego jest ocena organizacji działania nowego modelu kompleksowej opieki specjalistycznej nad pacjentami z otyłością̨ olbrzymią.

Podstawowym kryterium kwalifikacji do operacji bariatrycznej jest BMI i wiek świadczeniobiorcy. Według Międzydyscyplinarnych Europejskich zaleceń w Chirurgii Metabolicznej i Bariatrycznej zabiegi bariatryczne są rekomendowane w grupie świadczeniobiorców w wieku od 18. roku życia spełniających następujące kryteria:

• BMI ≥ 40 kg/m2;
• BMI 35–40 kg/m2 u świadczeniobiorców u których chirurgicznie indukowana redukcja masy ciała może przynieść potencjalną poprawę w zakresie chorób wywołanych otyłością.

W Polsce wskaźnik masy ciała (BMI) u około 300 tysięcy osób wynosi powyżej 40 kg/m2, a u ponad 1,5 miliona powyżej 35 kg/m2. Zaleca się, aby zabiegi chirurgicznego leczenia otyłości były przeprowadzane w ośrodkach posiadających doświadczenie w realizacji procedur medycznych z zakresu chirurgii bariatrycznej, a także wykonujących zabiegi chirurgicznego leczenia otyłości min. dwoma różnymi technikami, ponadto posiadających zarówno wyszkoloną kadrę, jak i niezbędny sprzęt.

Kwalifikacja i przygotowanie świadczeniobiorcy do zabiegu operacyjnego powinno odbywać się w zespole wielodyscyplinarnym, w skład którego wchodzą specjaliści z różnych dziedzin medycyny: specjaliści z zakresu chirurgii ogólnej posiadający odpowiednie kompetencje i doświadczenie w wykonywaniu zabiegów chirurgicznego leczenia otyłości, chorób wewnętrznych lub diabetologii, anestezjologii, rehabilitacji medycznej oraz psycholog, fizjoterapeuta, dietetyk, pielęgniarka, asystent medyczny. Zaangażowanie wielospecjalistycznego zespołu wymusza wskazanie koordynatora leczenia i zbudowanie nowych narzędzi w postaci kompleksowych świadczeń czy systemów informatycznych.

Program pilotażowy zakłada objęcie świadczeniobiorców z olbrzymią otyłością kompleksową opieką specjalistyczną w jednym ośrodku koordynującym. Rekomendowany model opieki obejmuje diagnozę, nowoczesne leczenie bariatryczne, opiekę psychologa, dietetyka oraz rehabilitację leczniczą.

Kluczową rolę w pracach wielodyscyplinarnego zespołu odgrywa koordynator procesu leczenia, sprawujący nadzór nad przebiegiem przygotowania do zabiegu i całego procesu leczenia. Aby zapewnić koordynację opieki nad świadczeniobiorcami w ramach KOS-BAR przewiduje się m.in. obowiązek zapewnienia w trakcie trwania programu pilotażowego koordynatora programu KOS-BAR w wymiarze równoważnika co najmniej 3/4 etatu, oraz przez lekarza specjalistę w dziedzinie chirurgii ogólnej z doświadczeniem w chirurgii bariatrycznej w wymiarze co najmniej równoważnika 1/4 etatu. Rolę koordynatora programu KOS-BAR może pełnić pielęgniarka lub asystent medyczny lub osoba posiadająca wyższe wykształcenie medyczne. Koordynuje on plan badań, wizyt, ustala terminy, zbiera informacje i wprowadza dane do systemów sprawozdawczych i rejestrów.

W ramach programu pilotażowego zakłada się stosowanie protokołów kompleksowej opieki okołooperacyjnej dla poprawy wyników leczenia w chirurgii bariatrycznej (protokoły ERABS). ERABS przyczynia się do zintegrowanej opieki zdrowotnej i poprawy zarówno krótko, jak i długoterminowych efektów leczenia przy jednoczesnym obniżeniu kosztów. Dane literaturowe wskazują, że wprowadzenie protokołów opieki okołooperacyjnej jest korzystne m.in. ze względu na skrócony pobyt świadczeniobiorcy w szpitalu i zmniejszenie liczby powtórnych przyjęć.

Warto zauważyć, że leczenie bariatryczne i metaboliczne nie kończy się po wypisaniu świadczeniobiorcy ze szpitala. Świadczeniobiorca wymaga wieloletniej opieki specjalistycznej oraz regularnych wizyt kontrolnych.

Podczas kolejnych etapów wizyt kontrolnych, konieczna jest stała edukacja świadczeniobiorców w aspekcie właściwego odżywiania. W przypadku zabiegów obarczonych ryzykiem wystąpienia niedoborów pokarmowych, jest wskazana stała suplementacja witaminowa oraz mikro- imakroelementów

Kompleksowa opieka bariatryczna (KOS-BAR) w procesie terapeutycznym uwzględnia następujące moduły, obejmujące:
1. procedury medyczne związane z przygotowaniem pacjenta do zabiegu operacyjnego, oraz realizację procedur medycznych ujętych w charakterystyce JGP F14 Chirurgiczna leczenie otyłości,

oraz

2) ambulatoryjną opiekę specjalistyczną i rehabilitację w okresie 15-18 miesięcy od rozpoczęcia realizacji świadczenia opieki zdrowotnej, w tym 3-6 miesięczny okres przygotowania do zabiegu.

Moduł I – Diagnostyka, postępowanie przedoperacyjne – obejmuje postępowanie przed zabiegiem operacyjnym w okresie 3-6 miesięcy – ma na celu ocenę stanu pacjenta kwalifikującego się do chirurgicznego leczenia otyłości pod kątem stopnia zaawansowania chorób spowodowanych otyłością, oraz ma zapewnić właściwą kontrolę czynników ryzyka, co może wpłynąć pozytywnie na efekty leczenia. Obejmuje w szczególności: ocenę stanu zdrowia i odżywienia wraz z pomiarem masy ciała BMI oraz z wykonaniem pomiarów parametrów antropometrycznych, diagnostyką chorób wywołanych otyłością a także obejmować postępowanie rehabilitacyjne, dietetyczne i psychologiczne. W ramach modułu realizowane będą porady konsultacyjne z zakresu chirurgii, interny/diabetologii i anestezjologii, oraz w zależności od potrzeb porady do innych specjalistów. Wykonywane będą również badania diagnostyczne.

Moduł II – Leczenie zabiegowe – obejmuje realizację następujących procedur medycznych w ramach hospitalizacji, dostosowanych do potrzeb świadczeniobiorcy:
1) 43.71 Częściowe wycięcie żołądka z zespoleniem z jelitem czczym metodą Roux-en gastric bypass;
2) 43.72 Częściowe wycięcie żołądka z zespoleniem z jelitem czczym metodą Mini gastric bypass;
3) 43.82 Rękawowa resekcja żołądka (sleeve gastrectomy);
4) 44.95 Laparoskopowa operacja ograniczająca objętość żołądka;
5)44.96 Operacja powtórna zabiegu ograniczającego objętość żołądka, laparoskopowa.

W ramach tego modułu będzie realizowana także wizyta kontrolna, w celu oceny stanu zdrowia pacjenta, która powinna odbyć się w okresie 7-14 dni od wypisu pacjenta z oddziału.

Moduł III – Rehabilitacja bariatryczna – obejmuje rehabilitację realizowaną według indywidualnego planu rehabilitacyjnego, w warunkach oddziału stacjonarnego lub oddziału dziennego lub w warunkach ambulatoryjnych. Celem rehabilitacji jest w szczególności zapobieganie powstawania zaburzeń czynnościowych i poprawa wydolności fizycznej, oraz dalsza redukcja masy ciała.

Moduł IV – Bariatryczna opieka specjalistyczna (monitorowanie) – obejmuje porady: chirurgiczne, internistyczne, dietetyczne, psychologiczne oraz pakiet badań diagnostycznych, w tym poradę obejmującą przeprowadzenie u pacjenta bilansu opieki w ramach KOS-BAR wraz z przekazaniem sprawozdania do Krajowego Rejestru Operacji Bariatrycznych.

Projekt rozporządzenia zakłada:
1) objęcie świadczeniobiorców w wieku od 18. roku życia na podstawie skierowania lekarza ubezpieczenia zdrowotnego, spełniających enumeratywnie określone kliniczne kryteria kwalifikacji;

2)udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w warunkach leczenia szpitalnego, ambulatoryjnej opiece specjalistycznej oraz rehabilitacji leczniczej w warunkach oddziału stacjonarnego lub oddziałów dziennych;

3) realizację programu pilotażowego przez ośrodki koordynujące posiadające umowę z NFZ na realizację świadczeń w rodzaju leczenie szpitalne w zakresie chirurgia ogólna wraz z poradnią przyszpitalną chirurgiczną udzielającą świadczeń w zakresie ambulatoryjnej opieki specjalistycznej;

4) sporządzenie przez NFZ sprawozdania z realizacji programu pilotażowego, w tym ocenę danych i ocenę wskaźników, o których mowa w § 11.

Za wdrożenie, finansowanie, monitorowanie i ewaluację pilotażu będzie odpowiedzialny NFZ. Po dokonaniu kwalifikacji do programu pilotażowego ośrodek koordynujący będzie wydawał kartę KOS-BAR. Świadczeniobiorca po otrzymaniu karty KOS-BAR złoży deklarację pod opieką którego ośrodka koordynującego będzie pozostawał w czasie trwania programu pilotażowego.

Do program pilotażowego wytypowano 15 ośrodków koordynujących, które posiadały doświadczenie w realizacji procedur medycznych z zakresu chirurgii bariatrycznej a także wykonały w 2019 r. co najmniej 130 zabiegów chirurgicznego leczenia otyłości wykonywanych min. dwoma różnymi technikami:

1. Miejski Szpital Zespolony w Olsztynie;
2. Regionalne Centrum Zdrowia Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Lubinie;
3. Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Hajnówce;
4. Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Łęcznej;
5. Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny im. Prof. Witolda Orłowskiego Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Warszawie;
6. Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Szpital Uniwersytecki w Krakowie;
7. Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Uniwersytecki Szpital Kliniczny Nr 1 im. Norberta Barlickiego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi;
8. Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej 10 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką w Bydgoszczy;
9. Specjalistyczne Centrum Medyczne im. św. Jana Pawła II Spółka akcyjna w Polanicy – Zdrój;
10. Szpital Czerniakowski Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Warszawie;
11. Szpitale Pomorskie Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Gdyni;
12. Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Białymstoku;
13. Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku;
14. Wojewódzki Szpital Zespolony im. L. Rydygiera w Toruniu;
15. Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie.

W ramach KOS-BAR pacjent będzie miał zapewnioną kompleksową na wszystkich etapach leczenia: 

Wsparcie psychologiczne

Program pilotażowy ma trwać czas 2 lata oraz objąć 2 907 pacjentów.

Uwagi do projektu można zgłaszać elektronicznie na dres: uwagi.swiadczenia.gwarantowane@mz.gov.pl do dnia 3 czerwca 2021 r

źródło: rcl.gov.pl, mz.gov.pl