Światowy Dzień Krwiodawcy – 14 czerwca. Rola pielęgniarek w systemie krwiodawstwa i transfuzji

Uhonorowanie dawców krwi i roli zespołu pielęgniarskiego w zapewnianiu bezpieczeństwa transfuzji

14 czerwca obchodzony jest Światowy Dzień Krwiodawcy, ustanowiony przez WHO, by uhonorować osoby oddające krew i promować ideę bezpiecznego krwiodawstwa. To także okazja do przypomnienia o fundamentalnej roli, jaką w systemie transfuzji odgrywa personel pielęgniarski — od kwalifikacji dawców po opiekę nad pacjentami po transfuzjach.

Dlaczego 14 czerwca?

Data Światowego Dnia Krwiodawcy nie jest przypadkowa. 14 czerwca 1868 roku urodził się Karl Landsteiner, austriacki lekarz i immunolog, który w 1901 roku dokonał przełomowego odkrycia systemu grup krwi ABO. Jego praca zrewolucjonizowała medycynę, umożliwiając bezpieczne przetaczanie krwi i zapoczątkowała nowoczesne krwiodawstwo. W 1930 roku otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny za to odkrycie. Później, pracując w Stanach Zjednoczonych, przyczynił się również do identyfikacji czynnika Rh. Jego badania położyły podwaliny pod współczesną transfuzjologię.

Czym jest Światowy Dzień Krwiodawcy?

To coroczne, międzynarodowe wydarzenie ustanowione przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), którego celem jest:

• podziękowanie honorowym dawcom krwi,

• promowanie idei regularnego i bezpiecznego oddawania krwi,

• edukacja społeczeństwa na temat potrzeby zapewnienia dostępu do bezpiecznej krwi i jej składników.

Rola pielęgniarek i pielęgniarzy

W systemie krwiodawstwa i transfuzji pielęgniarki i pielęgniarze odgrywają wielowymiarową rolę:

kwalifikacja dawców - obejmuje przeprowadzenie szczegółowego wywiadu medycznego z potencjalnym dawcą, ocenę parametrów życiowych (ciśnienie tętnicze, tętno, poziom hemoglobiny), analizę zgłoszonych chorób przewlekłych i przyjmowanych leków
pobieranie krwi - procedura wymaga technicznej precyzji, przestrzegania zasad aseptyki, oraz umiejętności zapewnienia komfortu i poczucia bezpieczeństwa dawcy. Pielęgniarki monitorują reakcje organizmu w czasie rzeczywistym (np. objawy omdlenia), a także odpowiadają za prawidłowe oznaczenie i zabezpieczenie pobranych próbek
edukacja - pielęgniarki informują dawców o potencjalnych odczuciach podczas i po pobraniu, konieczności nawodnienia, unikania wysiłku fizycznego oraz rozpoznawania ewentualnych niepokojących objawów po oddaniu krwi.
transfuzje u pacjentów - w oddziałach szpitalnych pielęgniarki odpowiadają (często po stosownych kursach i szkoleniach) za procedurę przetaczania krwi, w tym: identyfikację pacjenta, sprawdzenie zgodności krwi i preparatu, prowadzenie dokumentacji transfuzji oraz bieżącą obserwację chorego w trakcie i po zakończeniu przetaczania.

Krew i jej składniki trafiają głównie do pacjentów z niedoborami wynikającymi z urazów, operacji, zaburzeń krzepnięcia, oparzeń, nowotworów, leczenia onkologicznego, transplantacji czy skomplikowanych zabiegów kardiologicznych.

Informacje o stanie zapasów krwi są dostępne na stronach regionalnych centrów krwiodawstwa. Oddać krew można w każdej placówce RCKiK, jej oddziale terenowym lub w ramach mobilnych akcji, niezależnie od miejsca zamieszkania.

Dawcą może zostać osoba w wieku 18–65 lat, ważąca co najmniej 50 kg, która w ostatnich 6 miesiącach nie poddawała się zabiegom inwazyjnym, tatuowaniu, akupunkturze ani nie otrzymywała przetoczeń krwi. Kwalifikację poprzedza wywiad i badania. Zaleca się, by dawca był wypoczęty, zdrowy i nawodniony. Należy zjeść lekki posiłek, unikać alkoholu i nikotyny. W dniu donacji wymagany jest dokument tożsamości ze zdjęciem.

Pobranie 450 ml pełnej krwi trwa zwykle 5–8 minut, ale cała wizyta to około 40–60 minut. Oddana krew jest badana i dzielona w wirówkach na: koncentrat krwinek czerwonych, osocze oraz składniki płytkowe. W okresie wakacyjnym zapasy krwi często się kurczą ze względu na mniejszą liczbę dawców i wzrost liczby wypadków.

Mimo postępu badań nad sztuczną krwią, nadal nie opracowano metody jej produkcji. Dlatego krew od honorowych dawców pozostaje niezastąpiona.

Z okazji Światowego Dnia Krwiodawcy warto nie tylko wyrazić wdzięczność dawcom, ale także przypomnieć sobie, jak ważna i odpowiedzialna jest nasza rola jako pielęgniarek, pielęgniarzy w każdym etapie procedur krwiodawstwa i transfuzji.